Ээжийн ээж “бүжигчин эмээ” минь Монгол ардын бүжигчин хүн. Бүжигчид өөрсдийн нэг дааж авсан бүжгээр нэрийн хуудас мэт л овоглодог байсан юм шиг байгаа юм. Манай эмээ бол “Ботго” бүжгээр овоглодог байсан гэсэн. Урлагийн хүн болохоор их л дэврүүн сэтгэл хөдлөл ихтэй. Надад олон зүйлийг заасан даа. Би том охиных нь том хүү болохоор ууган зээ нь болж байгаа юм. Тэгээд бид хоёр хаана ч хэзээд хамт л байж байдаг байсан. Хааяа гандангийн хашаанд байдаг эмээгийн хамаатны лам өвөөгийнд очно. Гэр орны ажилд нь туслан хэд хоногоор ч хамаагүй байж эмээ бид хоёр гандангийн хашаагаар зугаалж, хүрд эргүүлж, ном хурахыг харж, мандал өргөж, тагтаа хооллож заримдаа гандангийн хашаанд “байлдаж” тоглодог байлаа даа. Лам өвөө хуралдаа сууж ирээд гэрт нь ирсэн хүмүүстэй ярилцчихаад (магадгүй зурхайч байсан байх) бусад үед нь ном уншин бясалгаж суудагсан. Нэлээн өндөр настай байсан байхаа.

Нэг өдөр эмээ бид хоёр хоёул лам өвөөгийнд байж байлаа. Эмээ юм оёоод би зураг зураад... Эмээ юм ярьж өгөөд... би асуултаар булаад... Гэтэл эмээ гэнэт - За яаж байна аа? хүүе? гээд л сандраад эхэллээ. Эмээгийн зүүтэй гар нь дээшээ хөшчихсөн хөдлөхгүй байгаа бололтой сандарч - Миний хүү хүн дуудаарай гэлээ. Би тоглоод байгаа юм болов уу гэж бодсон ч нүд нь маш айж сандарсан байгааг хараад ухасхийн гүйн гарч хүн дуудсан гэж л боддог юм. Ямар ч байсан хариад эмээг удаан хүлээсэн.

Нэгэн түүх: Өвчтөний гэрийнхэн, ах дүү нар нь эмчтэй уулзаж зогсоно. Орос эмч: -Өвчтөний биеийн байдал хүнд байна. Тархинд цус харвасан, бид яаралтай хагалгаа хийх хэрэгтэй гэж бодож байна. Цаг алдвал үхэх аюултай. Гэхдээ хагалгаа амжилттай болох үгүйг бас хэлж мэдэхгүй. Бид чадах бүхнээ хийх болно. Хагалгаа амжилттай болсоны дараа асаргаа сувилгаа маш их хэрэгтэй. Энэ бүхнээс хамаарч ар гэрийхнээс нь завшөөрөл авч гарын үсэг зуруулах шаардлагатай байдаг. Та хэд шийдэх хэрэгтэй байна.
Хүмүүс яах учраа олохгүй балмагдан байх үед нэгэн бүсгүй: -Би гарын үсэг зурна. Хагалгааны дараа өөрөө асарна. Ямар ч байсан зүгээр байж байгаад эхийгээ үхүүлж чадахгүй. Та бүхэн чадах бүхнээ хийгээрэй гуйж байна гээд өвчтөний хагалгааг зөвшөөрсөн, өвчтөн хагалгааг даахгүй бол гомдолгүй гэсэн бичигт гарын үсэг зурлаа.
Хүмүүс суух нь сууж, зогсох нь зогсож, мэддэг мааниа унших нь уншиж хагалгааны өрөөний хүлээлгийн хэсэгт түгшицгээнэ. Хаалга онгойж Орос эмч гарч ирэн шууд л гарын үсэг зурсан бүсгүйг чиглэн алхаж ирээд: -Хагалгаа амжилттай. Одоо асаргаа маш чухал хэвийн байдалдаа орох гэж багагүй хугацаа зарцуулах байх шүү. Чи эхийгээ ямар ч байсан амьд үлдээлээ охин минь гэж хэллээ.

Олон сар асарсаны дараа эмээ гэртээ ирсээн. Тухайн үед би юу ч мэдэх билээ. Бараг тоглох хүн ирлээ гэж л бодсон биз.

Сүүлд энэ тухай хааяа бодоход хүн эхийн ачыг хариулах гэдэг боломжгүй гэдэг. Тэр хүн чамайг энэ ертөнцөд авчирсан учраас. Харин эхийгээ үхэх сэхэхийн заагт байхад шийдэл гаргаж амьд үлдээгээд хэдэн сар ажил төрөл, нөхөр хүүхэд бүхнээ үл тоох шахан байж асраад эхийгээ буцаан төрүүлсэн хүн яасан юм бол? Ачыг хариулж чадсан болов уу? Эх нь охиноо төрүүлсэн бол охин эхийгээ дахин төрүүлээд асран өсгөөд ахин хүн болгосон. Одоог хүртэл эх нь амьдарч олон ач зээгээ харан баясан инээж, уурлан гомдож хүн гэдгээрээ байгаа нь сонин санагддаг. Миний хувьд эхийнхээ ачыг хариулж чадсан тэр бүсгүй бол миний ээж Гэрэл.

Би бодохдоо: Хүн эхээс төрөөд хүйн холбоо гэдэг зүйлээр насан туршдаа холбогддог байх. Айж сандрах үедээ ганцаардах үедээ эхийгээ л боддог. Бага байхдаа аливаа юмс болохгүй байхад ээж ирээд тэврээд үнсээд зоригжуулхад юм бүхэн амархан мэт санагддагсан. Энэ хорвоогийн хамгийн үнэн хайр бол эхийн хайр. Гэвч бид том болох тусмаа улам л тэр хайраас залхаад ч байгаа юм шиг. Уурлаж, муудаж, залхаж эхэлдэг. Хайртай охин нь, үерхэдэг залуу нь, ажлын газрын дарга нь, хамт уудаг найз нь залгахад хамгийн сайхнаараа ярьж завгүй байсан ч аргыг нь олоод ярьж цаг гаргадаг бол эх нь залгах үед ихэнх үед сэтгэлээсээ ярихаа больсон байдаг. Хамгийн хайртай гэдгийг нь мэдрээд түүнийг холдож чадахгүйг нь мэдээд давран элэг бариад ч байгаа юм шиг.

Хүнийг эхийн хэвлийд орохоос нь өмнө хэн нэгэн магадгүй бурхан: -Чи энэ хорвоод төрөх үү? гэж асуувал би : -Үгүй гэж хариулна гэж боддог үе байсаан. Сүүлд юмсыг таньж мэдээд Хүн “энд” зүүүүүв зүгээр ирдэггүй юм байна гэдгийг л ойлгосон. Насаараа үзэн ядуулж, хамгийн дорд амьдарсан хүн ч нэг зорилго, үүрэг авч л энд ирсэн. Алхаж байгаа хүнрүү чин сэтгэлээсээ инээмсэглээд магадгүй тэр хүнийг амь хорлохыг нь болиулах гэж...